5 Cách Diệt Rầy Lưng Trắng Hiệu Quả, Bảo Vệ Lúa Năng Suất Cao

Rầy lưng trắng là một trong những dịch hại nguy hiểm nhất trên cây lúa, có khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng hạt nếu không được kiểm soát kịp thời. Với kinh nghiệm 10 năm trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao tại SunDrone, chúng tôi hiểu rõ những thách thức mà bà con đang phải đối mặt. Bài viết này sẽ cung cấp cho bà con những kiến thức toàn diện về rầy lưng trắng (Sogatella furcifera), từ cách nhận diện đến các biện pháp phòng trừ hiệu quả, giúp bảo vệ mùa màng và tối ưu hóa lợi nhuận. Hãy cùng tìm hiểu để chủ động bảo vệ "vựa lúa" của mình!

1. Nhận diện rầy lưng trắng và vòng đời gây hại

Nhận diện rầy lưng trắng và vòng đời gây hại

Để phòng trừ hiệu quả, việc nhận diện chính xác rầy lưng trắng và hiểu rõ vòng đời của chúng là vô cùng quan trọng.

1.1 Đặc điểm hình thái rầy lưng trắng

Rầy lưng trắng trưởng thành có kích thước nhỏ, dài khoảng 3-4 mm, thân màu nâu hoặc vàng nhạt. Đặc điểm nổi bật giúp nhận diện chúng là một vệt màu trắng rõ rệt nằm chính giữa lưng, kéo dài từ đầu đến hết phần ngực. Chúng tồn tại ở hai dạng: cánh dài (có khả năng bay xa, di trú, phát tán dịch hại) và cánh ngắn (tập trung sinh sản tại chỗ).

Trứng của rầy lưng trắng rất khó phát hiện bằng mắt thường, có hình bầu dục, thường được đẻ thành từng ổ (2-7 quả) sâu bên trong bẹ lá hoặc gân chính của lá lúa. Trứng mới đẻ có màu trắng ngà, sau chuyển vàng nhạt.

Rầy non (ấu trùng) có 5 tuổi. Khi mới nở, chúng có màu trắng sữa hoặc vàng nhạt, không cánh, di chuyển nhanh và linh hoạt ở phần thân và bẹ lá. Từ tuổi thứ 2, toàn thân rầy non chuyển sang màu xám, có đốm trắng giữa bụng ở mặt lưng.

1.2 Vòng đời và tập tính sinh sống

Rầy lưng trắng có vòng đời tương đối ngắn, khoảng 20-30 ngày tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Giai đoạn trứng kéo dài 4-8 ngày; giai đoạn rầy non (ấu trùng) từ 10-15 ngày (gồm 5 tuổi); và giai đoạn rầy trưởng thành từ 6-12 ngày.

Cả rầy non và rầy trưởng thành đều có tập tính chích hút nhựa cây ở phần gốc lúa, dưới bẹ lá – nơi ẩm mát và khó quan sát. Chúng hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều mát. Mỗi rầy cái trưởng thành có thể đẻ từ 150-350 trứng, cho thấy khả năng sinh sản và bùng phát mật độ rất nhanh. Rầy lưng trắng thường gây hại nặng vào lúc lúa làm đòng, giai đoạn lúa ngậm sữa đến chắc xanh là giai đoạn mẫn cảm nhất.

Xem thêm: Cách Diệt Rệp Phấn Trắng Hại Cây Trồng Hiệu Quả Nhất

2. Tác hại của rầy lưng trắng đối với cây lúa

Tác hại của rầy lưng trắng đối với cây lúa

Rầy lưng trắng gây ra những thiệt hại đáng kể cho cây lúa, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và gián tiếp thông qua việc lây truyền bệnh.

2.1 Thiệt hại trực tiếp: Chích hút nhựa cây

Rầy lưng trắng sử dụng miệng chích hút để rút nhựa từ bẹ lá, thân và gân lá lúa, làm cây mất nước và dinh dưỡng. Triệu chứng ban đầu là lá lúa bắt đầu ngả màu vàng từ đầu lá, sau đó khô dần và teo lại, giống như bị cháy nắng. Nếu không kiểm soát kịp thời, lá phía dưới cũng vàng theo, cây suy yếu nghiêm trọng, dẫn đến hiện tượng "cháy rầy" – ruộng lúa vàng úa, còi cọc và chết khô.

Khi mật độ rầy lưng trắng cao, chúng có thể làm giảm số lượng bông lúa, giảm kích thước bông và chất lượng hạt lúa, thậm chí gây mất mùa. Sự suy giảm sản lượng lúa này đe dọa trực tiếp đến an ninh lương thực.

2.2 Thiệt hại gián tiếp: Lây truyền virus

Một trong những tác hại nghiêm trọng nhất của rầy lưng trắng là vai trò môi giới truyền virus gây bệnh lùn sọc đen và lùn xoắn lá trên lúa. Đặc biệt, bệnh lùn sọc đen do virus Rice black-streaked dwarf virus (RBSDV) gây ra, với rầy lưng trắng là tác nhân truyền bệnh chính. Virus này không lây lan qua hạt giống, đất hay nước mà chỉ lây qua côn trùng môi giới mang mầm bệnh.

Bệnh lùn sọc đen có thể làm giảm đến 60-80% năng suất, thậm chí gây mất trắng nếu không phát hiện và phòng trị kịp thời. Cây lúa nhiễm bệnh thường bị thấp lùn, lá xanh đậm hơn bình thường, gân lá sưng lên, và có thể xuất hiện các u sáp, sọc đen trên bẹ và lóng thân. Cây bị bệnh nặng thường không trổ bông được hoặc trổ bông không thoát, hạt thường bị đen và lép.

3. Biện pháp canh tác và kỹ thuật phòng ngừa rầy lưng trắng

Biện pháp canh tác và kỹ thuật phòng ngừa rầy lưng trắng

Áp dụng các biện pháp canh tác hợp lý là nền tảng quan trọng để phòng ngừa rầy lưng trắng ngay từ đầu vụ, giảm thiểu sự phụ thuộc vào thuốc hóa học.

3.1 Lựa chọn giống lúa kháng rầy

• Sử dụng các giống lúa có khả năng kháng hoặc ít nhiễm rầy lưng trắng là biện pháp chủ động và hiệu quả. 
• Một số giống lúa đã được nghiên cứu và chứng minh có khả năng chống chịu tốt với rầy lưng trắng bao gồm OM5451, IR64, ĐT34, PC26, XT27, XT28. Việc chọn giống kháng rầy giúp giảm thiểu thiệt hại, nâng cao năng suất và chất lượng lúa.

3.2 Vệ sinh đồng ruộng và quản lý nước

• Vệ sinh đồng ruộng: Sau mỗi vụ thu hoạch, hãy dọn dẹp sạch sẽ tàn dư thực vật, cày lật đất và phơi ải. Việc này giúp tiêu diệt trứng và ấu trùng rầy còn sót lại trong đất, cắt đứt vòng đời của chúng. Đồng thời, bạn cần thường xuyên làm sạch cỏ dại xung quanh bờ ruộng và mương máng, đặc biệt là lúa chét và lúa dại, để loại bỏ nơi trú ngụ của rầy.
• Quản lý nước: Duy trì mực nước thích hợp trong ruộng, đặc biệt ở giai đoạn lúa non, sẽ giúp hạn chế rầy tấn công. Khi cần phun thuốc, hãy dâng mực nước lên cao khoảng 3-5 cm. Điều này sẽ giúp thuốc tiếp xúc tốt hơn với rầy ở gốc cây và nâng cao hiệu quả phòng trừ.

3.3 Gieo sạ và bón phân hợp lý

Mật độ gieo sạ không nên quá dày. Mật độ khuyến cáo khoảng 100-120 kg giống/ha (sạ lan) hoặc 70-80 kg/ha (sạ hàng). Gieo sạ, cấy giống tập trung và đồng loạt trên từng cánh đồng giúp né rầy và hạn chế sự lây lan của dịch hại.

Bón phân cần cân đối NPK, tránh bón thừa đạm. Bón nhiều đạm sẽ làm cây lúa xanh tốt, rậm rạp, tạo điều kiện thuận lợi cho rầy lưng trắng phát triển. Sử dụng bảng so màu lá lúa để điều chỉnh lượng phân đạm bón là một kỹ thuật hiệu quả.

4. Biện pháp sinh học: Bảo vệ và phát huy thiên địch

Biện pháp sinh học: Bảo vệ và phát huy thiên địch

Việc bảo vệ và phát huy các loài thiên địch là một giải pháp bền vững trong kiểm soát rầy lưng trắng, giúp duy trì cân bằng sinh thái trên đồng ruộng.

4.1 Các loài thiên địch của rầy lưng trắng

Ruộng lúa là một hệ sinh thái đa dạng với nhiều loài thiên địch của rầy lưng trắng, bao gồm:

• Nhện ăn thịt: Nhện sói (Lycosa Pseudoannulata) và nhện lùn (Atypena Formosana) tấn công rầy rất nhanh. Một con nhện trưởng thành có thể ăn 5-15 con rầy mỗi ngày.
• Bọ xít mù xanh (Cyrtorhinus lividipennis): Chúng tìm trứng rầy ở bẹ lá và thân lúa, hút khô trứng. Một con có thể ăn 7-10 trứng hoặc 1-5 con rầy mỗi ngày.
• Bọ rùa: Các loài bọ rùa như bọ rùa 6 chấm, bọ rùa 8 chấm ăn trứng, rầy cám và rầy trưởng thành. Mỗi con có thể ăn 5-10 con rầy mỗi ngày.
• Ong ký sinh: Ký sinh trên trứng rầy, làm giảm đáng kể mật độ quần thể rầy.
• Nấm có lợi: Các loài nấm như Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae ký sinh và tiêu diệt rầy tự nhiên.

Nghiên cứu cho thấy việc duy trì tỷ lệ 2:1 giữa thiên địch và sâu bệnh có thể kiểm soát hiệu quả quần thể sâu bệnh và giảm thiểu thiệt hại cho mùa màng.

4.2 Cách bảo vệ và phát huy thiên địch

Để bảo vệ và phát huy vai trò của thiên địch, bà con nên hạn chế phun thuốc hóa học phổ rộng, đặc biệt là khi mật độ rầy còn thấp, nhằm bảo vệ hệ sinh thái ruộng lúa và tạo điều kiện thuận lợi cho thiên địch phát triển.

Trồng các loại cây hoa có mật trên bờ ruộng cũng là một cách hiệu quả để thu hút và duy trì quần thể các loài thiên địch. Ngoài ra, việc thả cá rô phi, cá mè hoặc vịt vào ruộng lúa (từ 4-5 tuần tuổi) cũng là phương pháp hiệu quả để kiểm soát rầy và các loại sâu non khác.

5. Biện pháp hóa học và quản lý tổng hợp (IPM)

Biện pháp hóa học và quản lý tổng hợp (IPM)

Khi các biện pháp canh tác và sinh học không đủ để kiểm soát rầy lưng trắng, biện pháp hóa học cần được áp dụng một cách khoa học và có trách nhiệm, nằm trong khuôn khổ của quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).

5.1 Sử dụng thuốc hóa học đúng thời điểm và kỹ thuật

Chỉ phun thuốc hóa học khi mật độ rầy lưng trắng vượt ngưỡng kinh tế. Ngưỡng phun thuốc khuyến cáo là trên 3 con/dảnh hoặc 1.000 con/m2 ở giai đoạn đẻ nhánh; và trên 50 con/khóm hoặc 2.000 con/m2 ở giai đoạn làm đòng/trổ. Ưu tiên phun khi rầy còn nhỏ tuổi (rầy non, tuổi 1-3) vì đây là giai đoạn dễ tiêu diệt nhất.

Lựa chọn thuốc đặc trị rầy, có tính chọn lọc cao, ít ảnh hưởng đến thiên địch là rất quan trọng. Bà con nên luân phiên các loại thuốc có gốc hoạt chất khác nhau để ngăn chặn tình trạng rầy kháng thuốc. Một số hoạt chất hiệu quả trong phòng trừ rầy lưng trắng bao gồm Pymetrozine, Buprofezin, Dinotefuran, Thiamethoxam, Flonicamid, Imidacloprid, Fenobucarb, Isoprocarb, Abamectin, Fipronil.

Về kỹ thuật phun, cần đảm bảo thuốc tiếp xúc được với rầy. Do rầy thường sống ở gốc lúa, bà con cần rẽ vạch lúa và hướng vòi phun vào gốc. Phun vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát khi trời lặng gió để thuốc bám dính tốt hơn.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ máy bay nông nghiệp để phun thuốc trừ rầy đang ngày càng trở nên phổ biến và hiệu quả. Các dòng máy bay phun thuốc của SunDrone cho phép phun chính xác, đều khắp, giúp thuốc tiếp cận sâu vào gốc lúa nơi rầy ẩn nấp. Công nghệ này còn giúp tiết kiệm 20-30% lượng thuốc và 90% thời gian so với phương pháp truyền thống, đồng thời đảm bảo an toàn cho người nông dân khi không phải tiếp xúc trực tiếp với hóa chất độc hại.

Xem thêm: Ưu Điểm Và Nhược Điểm Của Máy Bay Phun Thuốc Đối Với Nền Nông Nghiệp

5.2 Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM)

IPM là chiến lược kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp (canh tác, sinh học, hóa học) để giữ dịch hại dưới mức gây thiệt hại kinh tế, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.

Các nguyên tắc chính của IPM bao gồm:

• Phòng là chính: Áp dụng các biện pháp canh tác và sinh học ngay từ đầu vụ.
• Thăm đồng thường xuyên: Kiểm tra gốc lúa, bẹ lá 2-3 lần/tuần, đặc biệt ở giai đoạn đẻ nhánh và làm đòng, để phát hiện ổ rầy sớm.
• Chỉ sử dụng thuốc khi cần thiết: Khi mật độ rầy đạt ngưỡng gây hại kinh tế.
• Ưu tiên thuốc sinh học và thuốc có tính chọn lọc: Bảo vệ thiên địch.
• Luân phiên thuốc: Tránh rầy kháng thuốc.
• Tuân thủ thời vụ: Gieo sạ đúng lịch thời vụ để né rầy.

Rầy lưng trắng là mối đe dọa thường trực đối với cây lúa, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu áp dụng đúng các biện pháp phòng trừ. Việc kết hợp linh hoạt giữa biện pháp canh tác, sinh học và hóa học theo nguyên tắc quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) là chìa khóa để bảo vệ năng suất lúa bền vững.

Chúng tôi khuyến nghị bà con nông dân hãy chủ động theo dõi đồng ruộng, nhận diện sớm và áp dụng các giải pháp phù hợp để đảm bảo một vụ mùa bội thu. Để tối ưu hóa hiệu quả phòng trừ rầy lưng trắng và các dịch hại khác, đồng thời tiết kiệm chi phí và bảo vệ sức khỏe, bà con có thể tham khảo các dòng sản phẩm máy bay nông nghiệp chính hãng từ DJI do SunDrone cung cấp. SunDrone cam kết mang đến những giải pháp công nghệ tiên tiến, đồng hành cùng bà con trên con đường phát triển nông nghiệp hiện đại và bền vững.

CÔNG TY CP SUNDRONE VIỆT NAM

Địa chỉ: Tầng 3, số 57 dãy LouisII – LK3, Khu đô thị Louis City, Phường Hoàng Văn Thụ, Quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội, Việt Nam
Hotline 24/7: 05 2233 7799
Email: contact@sundrone.vn
Website: https://sundrone.vn/
Facebook: https://www.facebook.com/sundrone.vn/
Tiktok: https://www.tiktok.com/@sundrone.vn/
Zalo: https://zalo.me/3113602302853284103